"Starość Aksolotla" Jacka Dukaja – recenzja

Apokalipsa spełniona w wizji Jacka Dukaja.

Zdarza się, że fikcja literacka miesza się na tyle z rzeczywistością, że zacierają się granice pomiędzy światem wymyślonym a prawdziwym. Zdarza się, że trafiamy na książkę, która opisując świat wyimaginowany w gruncie rzeczy sonduje kondycję naszego społeczeństwa i mechanizmy nim rządzące. Zdarza się, że trafiamy na perłę, która świeci własnym blaskiem, skupiając w sobie jak w soczewce bolączki i lęki stechnicyzowanego społeczeństwa. Tą książką jest "Starość Aksolotla" Jacka Dukaja - niezwykła powieść o apokalipsie ery cyfryzacji, niesamowita książka o kondycji współczesnego społeczeństwa.

Świat na progu katastrofy, która grozi zagładą ludzkości. W spokojne zrytmizowane życie mieszkańców naszego globu wkracza nagle, nie wiadomo skąd zabójczy promień, który „smaży” populację Azji w przeciągu paru godzin. Śmiertelny promień zagłady niszczy ludzkość wraz z cyklem obrotowym naszej planety. My, bierni widzowie, siedzimy w bezpiecznych zdawać by się mogło zakątkach swoich biur, w mordorowej krainie informatycznych wszechświatów i przyglądamy się jak na naszych oczach ginie ludzkość. Vouyeryzm do kwadratu. Pozostaje nam już niewiele czasu, niszczycielski promień zbliża się z każdą chwilą, by wypalić nasze mózgi i ciała. Jedyny ratunek możliwy jest w najnowocześniejszej technologii, w możliwości zeskanowania swojego mózgu i przerzucenia go do sieci. Odtąd ludzkość zaczyna wieść życie w scyfryzowanej, wirtualnej rzeczywistości... Przypomina Wam to coś? Jakieś skojarzenia?

„Starość Aksolotla” to pierwsze książkowe wydanie słynnej powieści Jacka Dukaja, na podstawie której Netflix produkuje serial "Into the Night" w reżyserii dwóch belgijskich twórców: Intiego Calfata i Dirka Veheye’a (Over Water). Scenarzystą, showrunnerem i producentem wykonawczym jest Jason George (The Protector, Narcos). W produkcję zaangażowani są także Tomek Bagiński, DJ Talbot oraz sam Jacek Dukaj.

Kiedy tajemnicze promieniowanie sterylizuje Ziemię z wszelkiego życia, nielicznym ludziom udaje się przekopiować swoje scyfryzowane umysły w maszyny. Początkowy chaos zostaje zastąpiony przez próbę uporządkowania nowej rzeczywistości. Ludzie jako istoty społeczne organizują się, powstają pierwsze frakcje, rodzą się podziały. W chwili próby wydawać by się mogło, że powinna nastąpić konsolidacja ludzkości, niestety zwyciężają pierwotne instynkty przetrwania budowane na sile, potrzebie rywalizacji i walki. Dodatkowo złośliwy wirus wnika w sieć i niszczy powielane co rusz kopie nielicznych ocaleńców. Z czasem zanika wśród nich świadomość własnego jestestwa. Ludzkość osiąga nieśmiertelność, lecz traci duszę i ciało.

Wśród bardziej tradycyjnych jednostek rodzi się potrzeba powołania do życia ludzkości. Trwają badania nad przywróceniem ludzkiego gatunku. W końcu istnieją bazy danych z zapisem łańcucha DNA. Wydawać by się mogło, że nic prostszego jak odtworzyć zapisany gatunek i przywrócić go do życia. Okazuje się jednak, że nie jest to takie proste. Samo powielające się kopie ludzi tracą na swym człowieczeństwie, posiadają wiele usterek i są bierne, odtwórcze. Nie wnoszą pierwiastka kreatywnego do spuścizny cywilizacji.

Jednym z pierwszych eksperymentów w odtworzeniu DNA wymarłego gatunku jest przywrócenie do życia aksolotla..

Aksolotl jest formą larwalną zwierzęcia, które nigdy nie osiąga dorosłości. Czy ludzkość jest w stanie dojrzeć samodzielnie? Fascynacja głównego bohatera aksolotlem jest fascynacją człowieczeństwem, ludzkością, którą próbują reaktywować do życia uwięzione w maszynach mózgi ludzi. Jesteśmy świadkami dylematu ludzkości uwięzionej w ciałach maszyn, rozpaczliwie tęskniącej za najprostszymi odruchami: dotykiem, smakiem, biciem serca. Obserwujemy stopniową degrengoladę społeczeństwa i postępujące wyalienowanie człowieka skazanego na nieśmiertelność, uwięzionego w ciele cyborga, szukającego rozpaczliwie śmierci jako formy wyzwolenia od cierpienia. Obecne jest uczucie tęsknoty za tym, co bezpowrotnie utracone.

Czy w takiej rzeczywistości uda się ocalić człowieczeństwo, czy ludzkość ma jakieś szanse na ratunek? Pojawia się fundamentalne pytanie, które w dzisiejszych czasach pada coraz częściej: czy ludzie potrafią się jeszcze zjednoczyć w imię wspólnego celu, czy raczej podzielą nas egoistyczne interesy?” (słowa showrunnera serialu Jason George).

Tomek Bagiński, producent serialu "Into the Night" mówi o koncepcji filmowej produkcji: „Pomysł zaczerpnięty jest z książki Jacka Dukaja „Starość Aksolotla” traktującej o transhumanizmie. To, co najbardziej mi się w nim spodobało, to nieuchronność apokalipsy i myśl, że możesz przed nią uciec na pokładzie samolotu razem z grupą obcych ludzi, którzy nawet nie mówią w tym samym języku. Nigdy nie znamy ludzi, z którymi podróżujemy – aż tu odkrywasz, że to oni są teraz całym twoim plemieniem, i od nich zależy twoje przeżycie – to buduje wielką dramaturgię i thrillerowe napięcie.”

„Starość Aksolotla” Jacka Dukaja po raz pierwszy ukazała się w marcu 2015 roku jako eksperymentalny projekt Allegro przy współpracy z Wydawnictwem Literackim. Książka dostępna była wyłącznie jako ebook, w którym autor zastosował hiperłącza, kierujące czytelnika do odpowiedniego wyjaśniania słowa z tekstu. W ;powieści Dukaj zastosował inne rozwiązanie - na stronach nieparzystych mamy tekst powieści, a na parzystych przypisy dotyczące danego słowa, pojęcia, czy nazw organizacji, które pojawiają się w książce. Postapokaliptyczne wizje miasta zilustrowane w mrocznych ilustracjach dopełniają klimat powieści. Wydawnictwo Literackie, które od 17 lat publikuje książki Jacka Dukaja, zapowiadało na listopad 2019 pierwsze wydanie "Starości Aksolotla" w postaci papierowej książki. Z małym poślizgiem premiera książki miała miejsce na początku 2020 r.

Głównym bohaterem jest Grześ, złota rączka warszawskiego działu IT. W pewien zwykły dzień życie bohatera i całej planety zamiera pod wpływem śmiercionośnej fali promieni unicestwiających ludzkość. Grześ wraz z kolegą kopiują swoją osobowości za pomocą nowoczesnego gadżetu do xboxów i pecetów o nazwie InSoul3. Nie oni jedni wpadli na podobny pomysł, ale i tak ocalał zaledwie ułamek procenta dawnej liczby ludzkości. Odbudowa planety spoczęła na losowych osobach, najczęściej graczach i pracownikach IT. Brakuje przywódców, co doprowadza do podziałów i wojen o zasoby, formują się konkurujące ze sobą stronnictwa, walczące o każdego specjalistę, który posiada wiedzę na tema sieci, robotów, biotechnologii i genetyki. Ocaleli nie potrafią się nauczyć niczego nowego, nie tworzą nowych wynalazków, lecz wykorzystują technologię, jaka istniała w dniu katastrofy i łączą jej elementy w nowe według własnych potrzeb.

Jacek Dukaj tworzy przemyślaną i dopracowaną całość, w której stopniowo poznajemy kolejne aspekty i problemy, jakie stoją przed ocalałą ludzkością. Tytuł powieści nie jest też przypadkowy - aksolotl jest formą larwalną zwierzęcia, które nigdy nie osiąga dorosłości. Staje się on metaforą stanu, w jakim znajduje się cywilizacja i społeczeństwo, które jest niedojrzałe i musi zmierzyć się z nowymi wyzwaniami, a potrafi jedynie wytwarzać kolejne niedoskonałe formy. Jest to metafora ludzkości w postaci larwalnej, niedoskonałej. Autor skłania nas do zastanowienia się nad fenomenem stechnicyzowanej ludzkości, która zajęła miejsce Pana Boga i nieudolnie próbuje naśladować akt tworzenia. Tylko w ludzkim wydaniu ów akt tworzenia jest zawsze niepełny, a powstałe twory są albo potworkami o zdeformowanych kształtach albo jedynie marnymi kopiami wielokrotnie powielonych oryginałów.

Dukaj skłania nas do zastanowienia się nad kondycją ludzkości, człowieczeństwem zdeformowanym nie tylko przez sam akt tworzenia ale i poprzez próbę ingerencji w ogólny plan. Czy człowiek przeniesiony do postaci cyfrowej jest wciąż człowiekiem? Czy można go kopiować, jak normalny plik? Czy da się przywrócić życie na kompletnie jałowej Ziemi od zera, mają jedynie sekwencje DNA organizmów?

Autor przedstawia świat cyfrowej ludzkości po apokalipsie. Jaką drogę obierze ludzkość? Jak daleko jesteśmy gotowi się posunąć, by przeżyć? To doskonała powieść na czas, w jakim teraz znaleźliśmy się. Pozwala na głębszą refleksję nad kondycją naszego społeczeństwa i przyszłością planety.

Książka dostępna jest w Księgarni Internetowej Gandalf.

Portal Rodzinny BabyGo.pl serdecznie zaprasza :)